Wilders heeft bijna gelijk met '10 punten om Westen te redden'

Wilders heeft bijna gelijk. Hij heeft 10 punten bedacht om het Westen te ‘redden’ en wil cultuurrelativisme bestrijden. Hij wil de grondwet veranderen en verklaren dat de ‘Joods–Christelijke’ traditie en de ‘humanistische’ cultuur de baas zijn. Helemaal niet nodig. Ik stel dat waarderelativisme inderdaad in coma ligt. Maar de cultuurrangschikking van Wilders snijdt geen hout.

Ik zal betogen dat er twee soorten (morele) waarden bestaan: belangrijk en minder relevant. De belangrijke kernwaarden zijn altijd en overal aanwezig. Kernwaarden zijn sterk gerelateerd aan het overlevingsinstinct. Ze staan al in de grondwet en in de mensenrechtenverdragen vastgelegd. Ze zijn historisch en geografisch constant en we kunnen daarover universele overeenstemming bereiken. De minder belangrijke waarden verschillen van tijd tot tijd, groep tot groep en individu tot individu.

Kernwaarden versus satellietwaarden We kunnen een onderscheid maken tussen kern- en satellietwaarden. We bewaken strenger het verbod op moord dan het verbod op stelen, liegen, of monogaam zijn. Dus sommige waarden zijn voor ons belangrijker dan andere.

Is dit verschil in prioriteit willekeurig? Nee. De belangrijke waarden – gebonden aan ons overlevingsinstinct – gaan over het verlengen van levens en het vervullen van fundamentele biologische en psychologische behoeftes: zoals de drang naar vrijheid. Moord wordt het hardst bestraft. Vreemdgaan het minst. We veroordelen de leugenaar harder als zijn leugen tot de dood leidt, zoals de oorlog in Irak, dan als zijn leugen levens redt, zoals liegen dat Anne Frank niet in het achterhuis zit opgeborgen. We hebben een psychologische drang tot vrijheid, omdat we vrijheid nodig hebben om voedsel, sekspartners en overlevingsmiddelen te vinden.

Ruilbaarheid We ruilen kernwaarden nauwelijks in. We zeggen niet: “Als ik jou mag vermoorden, mag jij de kunstsubsidie verhogen. Deal?” We laten die ook niet aan het democratische proces over. Geen referendum kan slavernij, marteling en genocide invoeren. De kernwaarden leggen we vast in de grondwet en mensenrechtenverdragen, zodat ze moeilijk te veranderen zijn. Mensenrechtenverdragen staan ook geen afwijking toe op waarden gerelateerd aan overleving en fundamentele behoeftes: zie bijvoorbeeld Artikel 4(2) van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.

Zo beschermen we onszelf tegen de democratische waan van de dag, tegen de privébelangen van onze politieke vijanden, die vroeger of later aan de macht kunnen komen, maar ook – mochten wij aan de macht komen – tegen onze eigen zwakheden. We binden ons en onze vijanden zoals Ulysses aan de mast vast, zodat we veilig zijn.

Daarentegen onderwerpen we satellietwaarden aan een constant proces van ruil, debat, onderhandeling en bepalen we democratisch wat voorrang heeft. We geven bijvoorbeeld soms meer belastinggeld aan kunst uit en andere keren aan sport.

Historische consistentie Kernwaarden zijn persistent in de tijd. De antieke Grieken mochten ook niet liegen, niet stelen en geen onschuldigen doden. Zij namen geen familie of vrienden als slaaf. Wat is er sindsdien veranderd? Ten eerste, we hebben sommige satellietwaarden met andere satellietwaarden vervangen. En we hebben kernwaarden langzamerhand een hogere prioriteit gegeven.

Ten tweede, we hebben de morele cirkel vergroot. Toen een kerel Jezus zijn sandalen in Palestina versleet, mocht je vrouwen stenigen en onderdrukken, nu niet meer. En we verzamelen ook geen slaven meer. We hebben niet de waarden veranderd, maar de groep mensen vergroot die beschermd is door de kernwaarden. Dus de waarderelativist vergist zich: slechts een gedeelte van de waarden is toevallig en willekeurig.

Regels zijn zoals asbest Over asbest was men aanvankelijk enthousiast, want het leek ideaal bouwmateriaal; vandaag is het verboden. Op dezelfde manier worden we wijzer over bepaalde (morele) regels die op lange termijn toch levens verkorten, eerder dan verlengen. Daarnaast, de tijden veranderen. Regels die vroeger levens verlengden en nu levens verkorten worden aangepast, afgeschaft, vervangen met nieuwe regels die alweer levens verlengen en onze biologische behoeftes beter bevredigen.

Geografische consistentie Kernwaarden zijn overal aanwezig. Als je op vakantie naar Thailand gaat, vraag je je niet af of daar moord legaal is. Als je portemonnee in Kenia wordt gejat, ga je automatisch naar de politie, zonder het wetboek te controleren of stelen daar toegestaan zou zijn. Je zou raar kijken als een liegende taxichauffeur in Chili je zou vertellen: “Vette pech voor je, maar hier in Chili is de waarheid streng verboden.” Dus de geografische verschillen liggen niet in kernwaarden, maar in satellietwaarden.

Overeenstemming is mogelijk Natuurlijk bestaan er anomalieën. Sommigen zouden je willen ophangen als je alcohol drinkt, dus als je een minder belangrijke waarde schendt. De sport is daardoor om iedereen te overtuigen dat we gedeelde kernwaarden hebben; en dat we alle mensen in de cirkel van de kernwaarden moeten omhelzen; en iedereen overtuigen dat de satellietwaarden ruilbaar zijn; dat je geen extreme straffen kan geven voor het schenden daarvan; en dat je kernwaarden aan anderen mag opleggen, maar geen satellietwaarden.

De relativist met negen levens De waarderelativist heeft gedeeltelijk gelijk. We hebben geen bewijs dat satellietwaarden levens verlengen of verkorten, of in strijd zijn met fundamentele behoeftes. Zolang het bewijs niet geleverd is, mogen alle individuen en groepen zelf hun eigen satellietwaarden bepalen. Wat betreft de satellietwaarden kunnen we dus iedereen in zijn waarde laten.