Wit suprematisme is een culturele aandoening waaraan ook ons land al honderden jaren lijdt

Kort geleden had ik contact met mijn collega-professor Jan Breman, socioloog aan de Universiteit van Amsterdam, die buitengewoon belangrijk onderzoek heeft verricht naar ‘s lands koloniale verleden in Indonesië. Het lezen van zijn artikelen waren emotioneel zwaar en, om eerlijk te zijn, vaak een fysiek pijnlijke ervaring. Als iemand met geen enkele Indonesische voorouders, raakte me dit persoonlijk. Het toont mij aan dat er op dit moment niets belangrijker is dan dat deze informatie buiten de muren van de wetenschap komt. Waarom? Omdat een begrip van de gruweldaden van ons land in het verleden ons vooruit kan helpen. Omdat empathie voor hen die hebben geleden onder kolonialisme, en hen die nog steeds lijden onder de gevolgen ervan in de vorm van hedendaags racisme, het land vooruit kan brengen.

Een vals gevoel van superioriteit ontstaat als je blind bent voor je eigen gebreken maar haarfijn kunt aanduiden wat een ander zoal mankeert. Dit is een probleem waar ons land al heel lang onder lijdt. Of het nu gaat om niet-Westerse landen als Turkije, of Nederlanders die ergens toevallig niet-Westerse voorouders hebben. Ons land is bijzonder goed om haarfijn uit te zoeken wat er al zo mankeert aan mensen die zij als ‘Ander’ heeft bestempeld. Het geheven vingertje wijst zo bijzonder snel en gemakkelijk omdat we systematisch de eigen gebreken het bewustzijn hebben uitgeduwd. Nog geen honderd jaar geleden, in een tijd waarin onze grootouders nog leefden, voerde ons land gruwelijke misdaden uit op inheemse volkeren in de koloniën.

Professor Jan Breman beschrijft hoe apartheid al door de Nederlanders in Indonesië werd uitgevoerd voordat het bekend werd als een door Nederland geïmporteerd systeem in Zuid-Afrika. U hoort dat goed, in Indonesië werd de inheemse bevolking als ondergeschikt weggezet en systematisch gescheiden van de autochtone Nederlander. Zo waren er mooie wijken en luxe aangelegenheden waar de witte Nederlander genoot van de tropische Indische natuur, maar werden ‘kleurlingen’ bij de poort tegengehouden. Op scholen moesten kinderen Nederlands leren en werd er van kinds af aan psychologisch een gevoel van inferioriteit ingehamerd door te stellen dat hun huidskleur en taal hun ongeciviliseerd en achterlijk maakten.

Het ras-denken zat er diep in, al eeuwen voordat Nazi-Duitsland geboren werd. Nogmaals, in Nederland zijn we goed in het wijzen op het falen van een ander, ook waar het gaat om racisme. We durven Nazi-Duitsland te benoemen, we hebben het over Amerikaans politieracisme, en we doen zelfs alsof Apartheid in Zuid-Afrika een vreselijk systeem was, ver weg daar in Afrika. We zwijgen echter over het feit dat tijdens de Tweede wereldoorlog Nederland een van de meeste efficiënte deportaties van etnische Joden verrichte, dat staatsracisme (bijv. Belastingdienst, werkgelegenheid of etnische profilering) een heel Nederlands dingetje is, en dat Apartheid een direct product is van de Nederlandse cultuur, zowel taalkundig als gedragsmatig.

Toch hebben we het altijd over een ander, en nooit over onszelf. Waarom niet? Ik denk vooral, omdat de meesten van ons zich werkelijk niet bewust zijn van wat ons land andere mensen heeft aangedaan. En zolang ons land zich hier niet van bewust is gaan we de scheidingen rond kunstmatige etnische en huidskleurlijnen (en dus racisme) in ons land, niet oplossen.

Om u een voorbeeld te geven, prof. Breman beschrijft hoe de Nederlandse minister van de koloniën, J.C. Baud, in de negentiende eeuw bij zijn aftreden vertelt dat het ‘witte ras’ superieur is aan de gekleurde volkeren en daarvoor het witte ras dient te domineren over alle donkerder gekleurde volkeren. J.C. Baud (ja Baud inderdaad, niet Baudet), vertelt verder dat het witte ras een ‘hogere levensvorm’ is. U ziet dus dat al eeuwen geleden mensen in de hoogste politieke regionen van ons land de wit-suprematistische ideologie aanhingen. Dit bewijst hoe diep dit ras-denken in onze cultuur verankerd zit.

We moeten daarom het verleden in dit licht gaan bekijken en alles wat hieruit voortkwam zoals ons educatiesysteem of ons veiligheidsapparaat. Hieruit volgt uiteraard dat we ook het heden in dit licht moeten gaan zien. We kunnen populaire politiek leiders of opiniemakers die racistisch en tot op het bot wit-suprematistisch zijn niet meer wegzetten als een gek, een rotte appel of een uitzondering. In tegendeel, zulke publieke figuren zijn een eindeloos terugkerend fenomeen omdat we weigeren het verleden in te gaan en de strijd aan te gaan met de demonen die ons vandaag de dag teisteren in de vorm van haat, racisme en misplaatst superioriteitsdenken.

Nog elke dag strijden nazaten van de Indonesische slachtoffers ervoor om gehoord te worden. Maar niemand hoort ze. Niemand in ons land leert over de kampen waarin ze werden gestopt. Over de vernederende werkomstandigheden van zogenaamde koelies. Over het stelselmatig seksueel misbruik van inheemse vrouwen en kinderen. Over de psychologische vormen van aangeleerde zelfhaat als gevolg van het Nederlandse schoolsysteem dat inheemse volkeren moesten ondergaan. Over de gebeurtenissen in internaten waarin inheemse kinderen werden gestopt. Over de massamoorden op Indonesiërs tijdens de zogenaamde ‘politionele acties’.

Waarom zijn wij zo rijk, en is de rest van de wereld zo arm? Een simpel antwoord: vijfhonderd jaar Europees kolonialisme.

U leest dat goed, ons land plukt tot de dag van vandaag de vruchten van het leed dat we anderen hebben aangedaan. En zolang we dit niet begrijpen of onderkennen, komen we geen stap vooruit.

Ps. U kunt hier de presentatie zien van prof. Jan Breman over racisme en Apartheid in Nederlands-Indië. Een must see voor alle Nederlanders: