Zo ver is het met Nederland gekomen

Er is nieuwe heisa rond de beruchte camping Fort Oranje. Volgens het AD is de bevolking verdubbeld sinds de gemeente Zundert het beheer heeft overgenomen. Dat komt omdat de plaatselijke overheid heeft beloofd bewoners te zullen helpen bij het vinden van nieuwe huisvesting. Hoewel het onduidelijk is wat die steun zal inhouden, klinkt dat toch als muziek in de oren van de vele wanhopigen in dit land die met geen mogelijkheid aan betaalbare huisvesting kunnen komen. Om welke al dan niet geldige reden dan ook. Zundert probeert deze ontwikkeling nu tegen te gaan met een pasjessysteem.

In alle analyses rond dit fenomeen wordt de kern van de zaak zorgvuldig omzeild. Fort Oranje was misschien vroeger wel een camping. Het is dat al lang niet meer. Het is een favela , een musseque, een bidonville, een shantytown  of hoe ze in de Derde Wereld een illegale wijk van wrakke bouwsels ook mogen noemen. Misschien is krattenwijk wel een aardig Nederlands neologisme.

Op andere campings elders in Nederland zijn vergelijkbare ontwikkelingen aan de gang.

Het ontstaan van shantytowns is een rechtstreeks gevolg van het overheidsbeleid zoals dat de laatste een tot twee decennia plaatsvindt. Je hoeft tegenwoordig maar een jaar of twee werkloos te zijn en de kans is groot dat woon- en verzekeringslasten je reddeloos de schulden en de dakloosheid in duwen. Als je eenmaal betalingsproblemen hebt gekregen, schieten de schulden door boetes en toeslagen de hoogte in.

Het woningbeleid helpt niet mee. Corporaties zien zich gedwongen om juist betaalbare appartementjes in de verkoop te zetten. De wachttijd voor een sociale huurwoning bedraagt inmiddels weer jaren. Van grootschalige nieuwbouw van betaalbare onderkomens met name voor jonge mensen die nog maar moeilijk een vast contract krijgen, daarvan is geen sprake.

Werkgevers die personeel uit Oost-Europa halen, zijn nooit verplicht om voor die werknemers behoorlijke huisvesting te regelen.

Er was een TV-serie nodig om te laten zien wat dat allemaal voor  gevolgen had. Helaas gingen de makers niet zo ver om bloot te leggen waardoor een Fort Oranje wel moest ontstaan.

In favelas en shantytowns is juist door het buitenwettelijke en spontane kakarakter het overheidsgezag meestal ver weg. Dan leidt het recht van de sterkste tot een informeel gezag en dat raakt te vaak in handen van de minder fijnzinnige onderdelen van de gemeenschap: crimineel angehauchte bendes. Rio de Janeiro laat zien wat er gebeurt als je dit decennia en nog eens decennia laat voortetteren. Het duurt lang voordat fatsoenlijke bewoners een tegenmacht kunnen ontwikkelen.

Aanvankelijk hoopten de Zundertse autoriteiten waarschijnlijk de bewoners van Fort Oranje de gemeente uit te kunnen zetten. Die droom leeft bij wel meer wethouders in gemeentes met campings waar permanente bewoning de regel is geworden. Ze hebben nu ontdekt dat zij daardoor – eruit zetten, bulldozer erover – grotere problemen krijgen dan ze nu hebben. Daarom zal Fort Oranje voorlopig nog wel blijven bestaan. Als het minste van alle kwaden.

En als teken van hoe ver het met Nederland gekomen is: we krijgen ook shantytowns, net als in Zuid-Amerika, Afrika en Azie. Fort Oranje is het begin.

Bekijk deze korte documentaire over de favelas van Rio de Janeiro: