Zorgverzekeraars misbruiken vertrouwelijke patiëntgegevens

Zorgverzekeraars maken misbruik van hun machtspositie door zich onrechtmatig toegang te verschaffen tot medische patiëntgegevens. Dat brengt de zorg ernstig in gevaar, stelt het comité Zorgen om de GGZ.

Dat zorgverzekeraars toegang hebben tot medische patiëntgegevens, is al zeer bedenkelijk. Feit is dat verzekeraars niet uitbetalen als zorginstellingen deze gegevens niet overhandigen. De gegevens zijn echter niet alleen toegankelijk voor medisch geschoolde medewerkers. Afgelopen weken zijn meerdere van onze cliënten door callcentermedewerkers van zorgverzekeraars gebeld. Zij blijken over allerlei vertrouwelijke informatie te beschikken, waaronder sessieverslagen van de persoonlijke gesprekken. Een cliënt werd gevraagd of zij wel wist wat zij de samenleving kost. Een zeer schokkende ervaring voor mensen die meestal niet voor niets behandeling in de GGZ nodig hebben.

Deze grove schending van het medisch geheim is om meerdere redenen ongepast en onwenselijk. Allereerst belooft de behandelaar bij het begin van de behandeling dat hij zorgvuldig en vertrouwelijk met de door de cliënt verstrekte informatie om zal gaan en dat alleen hij, of een eventuele medebehandelaar, deze informatie kan inzien. Zelfs voor informatieverstrekking aan de huisarts moet de cliënt expliciet akkoord gaan. Dit alles wordt vastgelegd in de wettelijk vereiste behandelovereenkomst. Vertrouwen is uitermate belangrijk. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat 70 procent van het resultaat op persoonlijke vertrouwensbasis is gebaseerd. Als vertrouwelijke gegevens openbaar worden, is therapie minder effectief of haken cliënten zelfs helemaal af. Zowel vertragen als afhaken zijn niet kosteneffectief.

Het inzien van vertrouwelijke medische informatie door zorgverzekeraars maakt dat de zorgprofessionals steeds terughoudender worden in het vastleggen van deze – voor een goede behandeling cruciale – informatie. Dit om te voorkomen dat deze informatie niet in verkeerde handen terecht zal komen. Dat komt de kwaliteit, de voortgang en de continuïteit van de behandeling niet ten goede. Een professionele behandelaar in de GGZ kan niet van al zijn cliënten alle relevante details onthouden. Daardoor wordt als het ware het behandelproces steeds weer ‘opnieuw’ gestart. Vooral bij de complexere problematieken, waar in de tweedelijns GGZ zorg in principe altijd sprake is, komt dit de effectiviteit niet ten goede.

De bemoeienis van zorgverzekeraars lijkt zich nu te beperken tot geestelijke gezondheidszorg. Het is echter een kleine stap naar de rest van de gezondheidszorg. Als medische gegevens bij zorgverzekeraars bekend zijn, kunnen deze commercieel worden ingezet. Kunt u dan nog wel wisselen van zorgverzekeraar? Wordt uw premie verhoogd als bij de verzekeraar bekend is dat u bijvoorbeeld risicovol blijkt te leven? Zo zijn er vele voorbeelden te bedenken.

Natuurlijk is het niet zo dat scherpe controle door zorgverzekeraars slecht is. Integendeel, wij staan achter een continue en strenge controle van kwaliteit en kwantiteit in de zorg. Maar dan wel volgens objectieve en onpartijdige criteria en door onafhankelijke en kundige personen. Dat zijn in de laatste plaats de zorgverzekeraars, want die hebben er alle belang bij dat er zo min mogelijk gebruik wordt gemaakt van zorgfaciliteiten.

Het ongepaste en ongevraagde doorlezen van medische dossiers brengt de kwaliteit van de zorg ernstig in gevaar. Het zal op korte termijn mogelijk enige bezuinigingen opleveren, maar op de lange termijn ernstige schade toebrengen aan de volksgezondheid in Nederland, met alle bijkomende kosten van dien. De onrechtmatige manier van handelen door zorgverzekeraars moet daarom zo snel mogelijk stoppen. Er moet snel een brede maatschappelijke discussie op gang komen. Een discussie die niet alleen gaat over bezuinigingen die de meest kwetsbaren in de samenleving treft, maar vooral ook om kwaliteit beschikbaarheid en over het verschil tussen bevoegdheid en bekwaamheid.

Hans Landman schreef dit stuk samen met Hanneke Nijkamp- den Hertog (psycholoog NIP en relatiecounselor) Zij zijn initiatiefnemers van het comité Zorgen om de GGZ.