Zwijg nooit een suïcide dood

In de stad waar ik woon zijn de afgelopen jaren tenminste twee middelbare scholieren overleden door suïcide. Ook een zeer ernstige, maar gelukkig mislukte poging tot zelfdoding zorgde voor veel rumoer onder de scholieren op de betreffende school. Mijn eigen kinderen, die allebei op andere scholen zitten, vingen de berichten ook op, via de onvermijdelijke sociale media. Ze waren merkbaar onder de indruk en hadden vragen voor me.

Uiteraard waren de leidinggevenden en leerkrachten op beide scholen geschokt, en ook in verwarring. Wat moeten we hiermee? Aan goede bedoelingen geen gebrek, maar wat is wijsheid?

Er bestaat een wijd verspreid idee dat suïcide besmettelijk kan zijn. Onder professionals wordt dit het Werther-effect genoemd: de zelfverkozen dood van een beroemdheid zou kwetsbare mensen inspireren om het gedrag van hun idool na te bootsen. Er wordt ook wel gesproken van ‘copycat-gedrag’. Onomstreden wetenschappelijk bewijs is er niet. De zelfdoding van Marilyn Monroe en de daarop volgende piek onder de fans wordt vaak als voorbeeld aangehaald, maar er zijn evenveel beroemdheden gestorven ‘door eigen hand’ (de titel van een boek van wijlen Joost Zwagerman over dit onderwerp) zonder dat er enige toename in aantallen suïcides werd geregistreerd.

Wat de zelfdoding van een jongere onder leeftijdgenoten losmaakt weten we niet precies, en op betrouwbaar onderzoek kunnen we ons niet beroepen. Maar dat dit onvergelijkbaar is met dode beroemdheden is duidelijk.

Natuurlijk is het niet verstandig om in te zoomen op details, maar is het ook wijs om de emoties in de omgeving geen aandacht te geven? Een groot probleem onder jongeren is eenzaamheid, en bij psychisch kwetsbare jongeren speelt dit relatief nog veel vaker. Ze worstelen met emoties waarvoor ze zich schamen en die ze vaak niet durven te delen. Waarschijnlijk ten onrechte, maar daar kom je niet achter zolang je het voor jezelf houdt.

De ervaring leert dat het kunnen delen van lastige emoties vaak al heel veel lucht geeft. Dan is er nog helemaal geen probleem opgelost, maar voelen mensen zich wel vaak minder eenzaam en van een last bevrijd. Daarom zou het goed zijn als juist een middelbare school er alles aan doet om jongeren de emoties rond een overleden leeftijdsgenoot zo veel mogelijk te laten delen. Dat vinden ze misschien eng, maar er zijn genoeg mensen die ze kunnen vragen zo’n proces te begeleiden. Als dit zorgvuldig gebeurt en men de angst er buiten kan laten (hoe begrijpelijk die ook is) zal er juist groei optreden bij de achterblijvers: besef hoe kwetsbaar we allemaal kunnen zijn, maar ook dankbaarheid voor het leven dat wij nog wel hebben. Zoals het cliché al aangeeft: ‘delen is helen’.