Snakken naar charisma is meer iets voor rechts

Links heeft geen verhaal, geen visie en geen charismatisch leider, dat is de kritiek die rechts graag triomfantelijk uit en die zelfs in linkse kringen mismoedig herhaald wordt. Zelfkastijding is immers de enig echte linkse hobby. Ik heb die redenering ook lange tijd geloofd en verkondigd. Maar het is bij nader inzien een bewering die onjuist is, gebaseerd op nostalgie. En nostalgie, dat weten we, is het terugverlangen naar zaken die er nooit geweest zijn.

De redenatie is niettemin zo hardnekkig dat hij inmiddels gemeengoed is en automatisch voor waar wordt aangenomen. Dat gebeurt vaker. De scherpe denker Arnon Grunberg beweerde deze week in een van zijn uitstekende Volkskrant-columns dat de angst voor zure regen in de jaren tachtig onterecht was: ‘Men vreesde toen het sterven van de bossen, wat niet gebeurde.’ Ook die bewering heb ik ooit geloofd en overgenomen. Het is echter geen gevolgtrekking die zo maar uit de lucht komt vallen maar een die afkomstig is uit conservatieve kringen en vaak zo wordt ingebed: ‘let maar niet op de lui die alarm slaan over de opwarming van de aarde, over de zure regen deden ook de meest gruwelijke voorspellingen de ronde en die blijken overdreven. Kijk maar naar de bossen, blakend gezond.’ Wat het verhaal verzwijgt is dat het probleem van de zure regen niet uit zichzelf is verdwenen, er zijn destijds ingrijpende maatregelen genomen, de industrie moest de uitstoot stoppen, auto’s werden uitgerust met katalysatoren. Als dat niet gebeurd was, dan waren er nu waarschijnlijk inderdaad geen bossen meer over.

Die succesvolle aanpak van een ernstig probleem gaat op voor meer milieubeleid, en dat is een paradepaardje van links. Het paradepaardje wordt echter nooit van stal gehaald, onder andere omdat links nu eenmaal wil dat rechts ook met de benodigde maatregelen instemt en dat doe je in een land van compromissen niet door de tegenpartij, waar je mee samen moet werken, voortdurend diens ongelijk onder de neus te wrijven.

Het fenomeen doet zich niet alleen voor op het gebied van milieu. Er is niet veel over geschreven maar premier Rutte trekt sinds kort samen met de Franse president Macron op om nieuwe regels op te stellen voor arbeidsmigratie binnen de EU. Het principe moet worden: hetzelfde loon voor hetzelfde werk op dezelfde plek. Oftewel een Poolse bouwvakker moet in Nederland net zoveel betaald worden als zijn Nederlandse collega. Dat is wel zo eerlijk.

Dat principe is niet uit het niets bedacht, noch is het uit de mouw van Rutte getoverd. De socialisten in het Europees parlement, waaronder de PvdA, pleiten er al veel langer voor. Lodewijk Asscher maakte het tot inzet van de verkiezingscampagne, maar om de een of andere reden vonden de media de discussie over zaken als tuigvloggers interessanter.

Een ander voorbeeld: Rutte verklaarde na het stuklopen van de onderhandelingen met GroenLinks dat er door de klimaatverandering steeds meer vluchtelingen zullen komen. Dat is opmerkelijk want toen Marianne Thieme dat in 2015 stelde , viel haar donderend hoongelach van rechts ten deel. Nu wordt het idee door de VVD omarmd. Als het andersom zou zijn, dat links rechtse redeneringen overneemt, dan was het groot nieuws en werd links te kijk gezet met ‘draaien’, en dat zou weer goed zijn voor een tsunami aan ‘zie je wel’-columns. Nu voltrekt de bekering zich geruisloos. Als je nooit een succes toeschrijft aan links en alles wel aan rechts dan is het niet zo gek dat het beeld ontstaat dat links geen verhaal heeft. Maar het is onjuist.

Is dat niet een makkelijke redenatie, het is de schuld van de media of nog erger, de publieke opinie? Nou, het duidelijkst komt de werking naar voren als je kijkt naar het tweede deel van de bewering over het linkse tekort: het gebrek aan een charismatisch leider. De meest aansprekende linkse leider in Europa is nu Jeremy Corbyn. Op Glastonbury hield hij een enthousiast ontvangen speech, hele stadions zingen zijn naam, het is een leider die op handen gedragen wordt.

Je moet voor de grap eens een beetje in de archieven zoeken, een paar maanden terug maar. Je ziet dan niets anders dan verhalen en opinies dat Corbyn een saai, oninspirerend warhoofd is met achterhaalde ideeën. Dat werd in koor verkondigd, zelfs door linkse media als The Guardian en The New Statesman. En weer: ik dacht het ook, maar kijk wat er gebeurde.

Corbyn heeft echt geen metamorfose ondergaan, hij is precies dezelfde die hij al dertig of veertig jaar is. Hij is niet door de marketingwasstraat gehaald die een politicus ontdoet van iedere inhoud. Sterker nog, mede daarom is Corbyn zo populair: de visie die nu in de publieke opinie steeds populairder wordt, verkondigt hij al sinds jaar en dag. Niks geen gedraai. Hij krijgt zijn gelijk niet van opiniepeilingen maar van de geschiedenis. Maar het duurde wel lang voordat de media en opiniemakers dat door hadden.

Is Corbyn een charismatische leider? Nee, natuurlijk niet. Maar die heb je ook helemaal niet nodig. Ik kan me eigenlijk amper charismatische linkse politieke leiders voor de geest halen, van zo lang ik leef. Misschien is charisma ook meer een rechtse behoefte, het idee koesteren dat er een uniek persoon is die alles oplost, een messias. Een beetje kritisch persoon wantrouwt charisma.

Corbyn doet het goed omdat hij en zijn team mensen organiseren. En dat is een typisch linkse kracht en traditie. Het is Jesse Klaver die de meeste mensen op de been weet te brengen. Rechts moet het hebben van de marketing, links van het verenigen van mensen die bereid zijn iets te doen. Je kunt zelf wel bedenken wat lastiger is maar het is de enige manier om wat te bereiken.