Nederland heeft al een stille code zwart

De bijna dagelijkse berichten over een aanstaande “code zwart” in de media schetsen een angstwekkend beeld waarin mensen zorg geweigerd wordt omdat er geen plek in de ziekenhuizen is. Die situatie ontstaat nu omdat Nederland veel coronapatiënten heeft. Dat komt door de hoge viruscirculatie die bij de strategie van “gecontroleerd uitrazen” hoort.

De situatie is in ieder geval (net als al maanden lang het Corona-Waakzaamheidsniveau ) zeer ernstig. Veel ziekenhuizen hebben zelfs hun noodbedden moeten inzetten voor Covid-patiënten, en de helft heeft zelfs urgente planbare ingrepen (kankeroperaties) moeten schrappen.

Zorgmanagers doen alles wat ze kunnen om IC-bedden (met personeel) te regelen of te behouden. Alleen het UMC Utrecht heeft al 160 militairen ingezet om de zorg op peil te houden. Dat is ook noodzakelijk omdat er grote uitval van zorgmedewerkers is, die na een jaar zware belasting meer met burn-out dan met Covid of quarantaine te maken lijkt te hebben. Die overwerkte zorg kan ons nog lang in de staart gaan bijten.

Om ziekenhuisbedden te besparen zijn al minstens 600 mensen “die eigenlijk in het ziekenhuis zouden moeten liggen” naar huis gegaan met een zuurstofmachine en een app om met het ziekenhuis te communiceren. Maar ook de instroom wordt afgeremd. Mensen vanaf “Frailty Level 4” worden al vaak niet met Covid naar het ziekenhuis gestuurd door huisartsen.

En nu de gemiddelde Covid-leeftijd in ziekenhuizen in de afgelopen maanden is gedaald van 66 naar 62 jaar rijst de vraag of er net als in april 2020 relatief veel mensen in overleg met de huisarts besluiten zich niet op te laten nemen. In april 2020 ging het percentage zieken dat opgenomen werd opeens heel snel omlaag. Dit was nadat het Nederlands Huisartsengenootschap een bericht naar zijn leden had gestuurd met het verzoek met oudere patiënten te overleggen of opname zinvol is. Een overleg dat ongetwijfeld vaak zinvol is, maar steeds meer op een zorgonthouding gaat lijken als het vaker gebeurt als ziekenhuizen vol zijn.

Nederland heeft dus al een soort stille code zwart, zelfs als de komende weken de vraag naar zorg niet verder stijgt. Wat zorgen moet baren is niet het inschakelen van een nationaal protocol, maar dat tienduizenden mensen nu al niet de zorg krijgen die ze nodig hebben, vaak ook urgente zorg. Ons land kent een zorgtekort en een overwerkte zorgsector die in de meeste andere landen niet aan de orde zijn omdat die landen de infecties structureel lager houden. In Italië gaat bijvoorbeeld als meer dan 30% van de IC-bedden met Covid-patiënten bezet is min of meer automatisch een lockdown in, en na de crisis in Lombardije in de lente van 2020 krijgt iedereen onverkort zorg. Nederland zit momenteel eerder op 70%. Duitsland gaat zo te zien zelfs de hele pandemie afsluiten zonder ooit een zorgtekort te hebben gehad.

De commentaren in de media over dreigende code zwart gaan ook voorbij aan het feit dat het niet waarschijnlijk is dat minister Van Ark dat nationale protocol ook echt zal afroepen. Zoiets zou een enorme smet op het blazoen zijn van het kabinet, en een expliciete breuk met de afspraak met de sector dat het virus snel moest rondgaan zonder de zorg te overbelasten.

Een jaar geleden was de zorgvraag ook veel groter dan het aanbod, tot een niveau dat het kabinet in paniek was , en ook toen werd code zwart niet afgeroepen. Er zit zo te zien dus genoeg “ruimte” in lokale afschaling van reguliere zorg en de instroom, en opvoeren van de uitstroom.

Technisch gezien zal code zwart dus waarschijnlijk niet officieel afgeroepen worden, maar in de praktijk bestaat er al een situatie die daar op neerkomt. Het kabinet kiest er al vanaf het einde van de zomer voor om de gezondheidszorg onder stress te laten staan en grote aantallen mensen de beste zorg te onthouden. Het excuus daarvoor is “dat de rek er uit is” en dat vaccinaties snel verlichting zullen brengen, maar ook wordt nu trots gesproken over het succesvol doseren van lockdowns richting het resultaat van 25% van de bevolking die al besmet is.

Het is tijd dat we die politieke keuze benoemen, en ophouden met het theater van dreiging van een ramp die er eigenlijk al is. Het zou ook nog eens kunnen dat de officiële code zwart niet zal worden afgeroepen, vervolgens over enkele weken de ziekenhuisbelasting weer in rustiger vaarwater komt, en het kabinet dan de eer gaat opstrijken voor het nét voorkomen van code zwart. Dat zou onterecht zijn, zeker bij een regering die zulke grote schade toestaat aan de volksgezondheid.