Rutte is nu de leraar die geen orde kan houden

Dit zijn twee officiële plaatjes van de site rijksoverheid.nl, hier en hier te vinden. Bestudeer ze en beantwoord de volgende quizvraag: met hoeveel mensen mag je er nu op uit in de kop van Noord-Holland? Het niveau is daar ‘zorgelijk’ toont de kaart. De routekaart zegt onder niveau zorgelijk bij het kopje ‘Er op uit’ : geen beperkingen. Goed? Nee, fout. Wat de routekaart zegt klopt niet want in het hele land mag je met maximaal 4 mensen naar buiten.

Kijk ter vergelijking naar hoe Ierland het doet : vijf genummerde niveau’s met bijbehorende internationale signaalkleuren. Ierland gaat van groen naar geel, iedereen kan snappen wat daarmee bedoeld wordt. Nederland gaat van roze naar donkerroze en het is gissen wat dat betekent. Nederland heeft de niveau’s niet gewoon genummerd maar titels gegeven als ‘waakzaam’ en ‘zorgelijk”. En niet vijf niveau’s maar vierenhalf want het is onduidelijk of de lockdown een apart niveau is. Die kolom lijkt er zelfs op het laatste moment nog aan vastgeplakt. Kortom, het ziet er op het eerste gezicht leuk uit dat roze palet maar het is bij nadere bestudering een zootje.

Dat is geen kwestie van spijkers op laag water zoeken. Het beeld toont dat de overheid niet meer in staat is om helder te communiceren en bij inzoomen worden de tegenstrijdige boodschappen duidelijk. De vormgeving is hier een uitdrukking van het verwarrende beleid.

Maandagavond werden nieuwe maatregelen afgekondigd. Voor vier weken. Er wordt over twee weken gekeken of dat voldoende is. Is er echt nog iemand die gelooft dat deze crisis een kwestie van weken is? Zijn er mensen die denken dat we met Kerst gezellig op elkaar kunnen kruipen? Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge bestond het om tijdens de persconferentie te beweren dat in januari het schijnsel aan het einde van de tunnel te zien zal zijn. Want dan is er een vaccin. In een brief aan de Kamer schrijft zijn collega Tamara van Ark van Medische Zorg een dag eerder dat het basisscenario ervan uitgaat dat er in januari een derde golf zal uitbreken. Wie houdt hier wie voor de gek?

Rutte geeft ondertussen de bevolking de schuld. Jullie doen niet wat ik zeg, luidt zijn verweer. Dat is de klacht van een leraar die geen orde kan houden. In weerwil van wat de leerkracht en misschien ook wel de buitenstaanders denken, ligt dat niet aan de klas. Dat er nu nieuwe maatregelen nodig zijn, komt omdat de vorige niet werkten. En dat komt door de houding van Rutte. Hij benadrukte keer op keer dat handhaven onmogelijk was, dat hij geen dictator wil zijn en hij liet corona-delinquent Grapperhaus op z’n post zitten, nota bene de minister van Justitie die moet zorgen dat de maatregelen nageleefd worden.

De kritiek richt zich vooral op De Jonge. Begrijpelijk want het is zijn departement dat er een potje van maakt. De minister die een CoronaMelder om verdachte contacten te signaleren lanceert op het moment dat in feite niemand meer contact met elkaar mag hebben. Die niet in staat is te zorgen dat er voldoende testcapaciteit beschikbaar is, waardoor de hele strategie tegen corona in het water valt.

Maar het is niet alleen de schuld van De Jonge. Hij heeft te kampen met een overheidsapparaat dat volledig is uitgekleed en gedecentraliseerd. Door wie? Door Rutte, de premier die het malicieuze devies van Ronald Reagan omarmde dat de overheid het probleem is en niet de oplossing. Die bij zijn aantreden tien jaar geleden aankondigde dat hij “de trap van bovenaf zou schoonvegen”. Het is niet bij schoonvegen gebleven. De trap is afgebroken. Het bleek de brandtrap.

Nederland mag dan een ontzettend gaaf land zijn, een van de beste ter wereld zelfs, maar in de coronacrisis behoren we tot de slechtst presterende. De economie moet draaiende blijven, luidt het allesoverheersende motto. De ongemakkelijke waarheid is dat een dergelijke visie dichter op die van Trump en Johnson zit dan de meeste mensen zich realiseren. We zijn geen Nieuw-Zeeland waar de premier het aandurft om heel hard in te grijpen. Ja, dat is een eiland en wij niet. Maar als we geen eiland zijn, waarom gedragen we ons dan wel zo? Dat is namelijk precies de internationale kritiek op het Nederlands coronabeleid.

Je kunt kijken naar wat er de afgelopen maanden verkeerd is gegaan maar draai het eens om: wat ging er goed? Ik zie eigenlijk maar een ding. Het kabinet is er in geslaagd paniek onder de bevolking te voorkomen. Dat is te prijzen maar dat beleid gaf de bevolking ook zoveel zelfvertrouwen, zoveel eigen verantwoordelijkheid, zoveel het gevoel ‘ik bepaal het zelf wel’, dat het mis ging. De klacht is nu dat de bevolking slecht luisterde naar Rutte maar er is veel voor te zeggen dat het juist te goed geluisterd heeft.

Inmiddels lijkt het kabinet zelf in een angstgreep te verkeren. Het durft niet verder vooruit te kijken dan 4 weken. Het durft de bevolking niet te waarschuwen dat dit nog minstens maanden gaat duren. Rutte durft niet eens ronduit te zeggen dat mensen niet op vakantie moeten gaan. De Jonge deed nog wel een poging. Blijf met je kont op de bank zitten, riep hij tijdens de persconferentie. Niemand lijkt het gehoord te hebben.