De Nederlandse dierenvriend geeft niets om dieren

In een van mijn klassen heb ik een leerling zitten die ik niet anders kan omschrijven dan geniaal. Ze zou zichzelf nooit zo omschrijven, omdat ze het typische voorbeeld is van een verlegen en bescheiden meisje. Haar verdere gedrag en cijfers geven dan ook een ander beeld dan haar eigen zelfbeeld. Op eenzelfde manier is het gesteld met Nederlanders als het gaat om hoe ze met dieren omgaan. Geen Nederlander zal zeggen een hekel te hebben aan dieren. Ik durf zelfs te beweren dat de meeste Nederlanders zouden zeggen dierenvriend te zijn als je het ze op de man af zou vragen. Opvallend genoeg zegt ons gedrag iets heel anders.

Weer meer vlees, hoe dan? Onderzoekers van de Universiteit van Wageningen hebben voor het tweede jaar op rij geconstateerd dat er in Nederland meer vlees wordt gegeten dan het jaar daarvoor. Vorig jaar kwam bij hun onderzoek al het verrassende resultaat naar voren dat de toegenomen populariteit van vegetarisme en veganisme geen zoden aan de dijk zet. Daarover schreef ik toen dat de resultaten om moedeloos van te worden waren. Nu schieten mij wederom alle superlatieven te kort. Nederland eet zelfs een halve kilo vlees meer per jaar dan de dramatische 39 kilo per jaar van het jaar daarvoor. Hoe is dat mogelijk?

Deze nieuwe toename is domweg absurd omdat niemand die ook maar iets om dieren of het milieu geeft aan deze toename zou bijdragen. Het is namelijk niet zo dat we niet weten wat de kwalijke gevolgen zijn. De media staan bomvol artikelen over misstanden in de slachthuizen, klimaatveranderingen en niet te vergeten de stikstofcrisis. Daarbij komt dat werkelijk iedere malloot weet dat het stuk vlees op zijn of haar bord van een dier dat tegen zijn of haar wil is gedood vandaan komt. Waar komt een varkensrollade of kalfsdöner anders vandaan? De dood van zo’n dier gebeurt op afschuwelijke wijze. De traumatische beelden van varkens die kermend om hun leven worden vergast staan mij nog levendig bij. En dat is dan nog een van de zogenaamd ‘diervriendelijke’ manieren. Want wat te denken van varkens die bij bewustzijn in een vat kokend water worden gedompeld? Helaas komen zulke horror praktijken ook voor.

Het roept bij mij vragen op: Hoe zijn mensen tot zulke gruwelijkheden in staat? Het antwoord gaf ik eerder: emotionele afstomping. Maar misschien nog wel belangrijker: Waarom dragen mensen hieraan bij door massaal vlees te consumeren? Hierop is mijn antwoord: cognitieve dissonantie.

De ongemakkelijke waarheid over onze cognitieve dissonantie Cognitieve dissonantie treedt op wanneer iemand handelt in strijd met zijn of haar waarden. Op dat moment activeert de mens een psychologisch verdedigingsmechanisme om de mentale last te verlagen. We verzinnen dan excuses, goedpratertjes voor gedrag waarvan we weten dat het eigenlijk slecht is. U herkent het vast ook uit uw dagelijks leven: een vriend is bezig met een dieet, maar wordt ook verleid door iets lekkers op een verjaardag. Op zo’n moment zegt uw vriend iets als ‘gezelligheid is ook belangrijk’, ‘voor een keertje mag wel’ of ‘je moet jezelf ook belonen’ en peuzelt het lekkers op. Hij doet daarmee iets waarvan hij eigenlijk weet dat het slecht is. Vanwege de cognitieve dissonantie verzon hij een smoesje om zijn foute gedrag goed te praten.

Bij vleesconsumptie gebeurt hetzelfde op massale schaal. Gedragseconoom Jan Stoop stelde een paar maanden terug in de Volkskrant al vast dat we juist als het om vleesconsumptie gaat bijzonder goed – of moet ik eigenlijk zeggen slecht? – zijn in het verzinnen van smoesjes. Volgens hem weet iedereen met enig gezond verstand donders goed dat het consumeren van vlees slecht is – niet alleen voor het dier, maar ook voor het milieu en daarmee de mens. Hoog tijd om ermee te stoppen zou je zeggen.

Maar om dat te doen moeten we eerst uit onze veilige illusie stappen en onze cognitieve dissonantie erkennen. Weg met ons zelfbeeld, hallo realiteit: Nederlanders zijn geen dierenvrienden, hoe graag we het ook zelf willen geloven. In plaats daarvan voelen Nederlanders zich superieur aan de dieren. Gelooft u mij niet? Dat komt omdat u vasthoudt aan ons zelfbeeld en niet kijkt naar ons foute gedrag. Dat gedrag spreekt boekdelen. Per jaar dragen Nederlanders direct of indirect bij aan het vergassen van honderden miljoenen dieren. Niemand vindt dat normaal. Want zeg nou zelf, als een van de kleinste landen ter wereld iedere dag ruim 1,7 miljoen dieren (!) op industriële wijze ombrengt, dan valt toch niet aan de conclusie te ontkomen dat de inwoners van dat land geen dierenvrienden, maar een stel hypocriete dierenhaters zijn? Het is een ongemakkelijke waarheid, maar daarmee niet minder waar: een dierenleven zal de gemiddelde Nederlander letterlijk een worst wezen.